Het combineren van gevelisolatie voor geluid en energie is in het project Gevelisolatie van Rijkswaterstaat al vanzelfsprekend. Geluidisolatie werkt immers ook energiebesparend. Inmiddels is door het project in Vlietland en Eindhoven ook ervaring opgedaan met het combineren van gevelisolatie met extra energiebesparende maatregelen. Bert Rijnbeek, directievoerder project Gevelisolatie, en Arjan ter Velde, technisch manager van het project, zijn zowel positief als kritisch. Ze zien kansen in meer financiële instrumenten en een eenvoudigere aanpak.

Ter Velde: “Standaard isoleren we de binnenkant van een ruimte. Je kunt dan de isolatie dikker maken voor extra energiebesparing. Maar je kunt ook kamers die niet voor geluidsisolatie in aanmerking komen van extra energie-isolatie voorzien, waardoor de hele woning langzamerhand wat opwaardeert. Tot nog toe hebben we dat niet gedaan; het staat vrij ver van geluidsisolatie en de doorlooptijd zou te lang worden. Inmiddels is dat losgelaten en zeggen we, als mensen het willen en de kosten worden gedragen, door welke partij dan ook, dan nemen we dat mee.”

A4 Vlietland: gratis energieonderzoek

Ter Velde: “Bij A4 Vlietland ging het om 23 woningen. We begonnen met het aanbieden van een gratis energieonderzoek aan de woningeigenaren. Daaruit zou blijken wat we aan energieverbruik konden verbeteren in aanvulling op de geluidsisolatie. Met een prijskaartje voor de eigen bijdrage. Woningeigenaren waren heel benieuwd, iedereen deed mee aan het onderzoek. De meesten, 15 van de 23, kozen er echter voor alleen het standaard geluidsdeel te laten uitvoeren. Slechts één eigenaar heeft uiteindelijk extra energievoorzieningen aan laten brengen vanuit ons project Gevelisolatie. De adviezen uit dit energieonderzoek lagen ook veelal bij isolatieproducten die we niet vanuit ons project aanbieden, zoals spouwisolatie of zonnecollectoren. Hoeveel mensen ervoor hebben gekozen om deze bijvoorbeeld zelf aan te laten leggen weten we echter niet. De mate van succes kun je dus niet alleen afleiden uit dit aantal.”

Rijnbeek vult aan: “Bij die woningen is de hele energiebalans bekeken, maar zonnecollectoren zijn natuurlijk geen energiebesparende isolatie. Dan gaat het over het energieverbruik in een woning. Dat is een andere tak van sport dan wat wij doen.”

Hofstraat Eindhoven: aan tafel met de bewoners

Een soortgelijk beeld spreekt uit de ervaringen met de Hofstraat in Eindhoven waar ProRail opdrachtgever van het project Gevelisolatie is. Hier gaat het om 40 oudere woningen uit de jaren ’30 langs het spoor, waarvan de bewoners hoge geluidsoverlast hebben. In september 2018 is begonnen met het aanbrengen van isolatie. De afronding is naar verwachting in januari 2019.

Rijnbeek: “De gemeente Eindhoven is hier zeer betrokken bij het maken van de koppeling tussen geluids- en energie-isolatie. Al jaren is de gemeente samen met ProRail in gesprek met de woningeigenaren over de geluidsoverlast. De TU Delft maakte voorstellen voor geluids- en energie-isolatie en betrok ook bedrijven. WoonConnect heeft met geïnteresseerde woningeigenaren persoonlijk alle energievoorzieningen en mogelijkheden bekeken. WoonConnect is het bedrijf dat een platform heeft gebouwd waarop je je woning uitgebreid kunt laten doorrekenen op energieverbruik en welke maatregelen je kunt nemen om bijvoorbeeld je gasverbruik te verminderen. Dat bedrijf ging met de bewoners persoonlijk achter de laptop zitten. Zelf ben ik bij vier informatieavonden van de gemeente voor bewoners geweest. Ongeveer de helft van de woningeigenaren heeft meegedaan met WoonConnect. Die anderen zijn daar niet aan begonnen, omdat de gemeente duidelijk had gemaakt dat wat er ook uitkwam aan extra voorzieningen, dat mensen dat dan zelf moesten betalen.”

Rijnbeek: “ProRail vroeg aan ons om de geluidsisolatie naar voren te halen en tegelijkertijd de energiekant mee te nemen. Mensen konden zien wat onze geluidsisolatie al opleverde aan minder stroom- en gasverbruik. Daarbovenop konden ze dan op eigen kosten extra voorzieningen kiezen, bijvoorbeeld door onze pakketten dikker te maken of te kiezen voor andere voorzieningen zoals spouwisolatie of zonnecollectoren. Uiteindelijk hebben maar een paar woningeigenaren voor de extra voorzieningen via ons gekozen. Waarschijnlijk ook omdat voor deze woningen vooral de geluidsisolatie belangrijk was. We gaan nog na hoeveel mensen buiten ons nog aanvullend werk bij een aannemer hebben laten doen.”

Eenvoudigere opzet is beter

Rijnbeek: “Met zo’n uitgebreid opgezet project creëer je veel verwachtingen bij woningeigenaren. Als je er zo enorm veel energie, menskracht en aandacht op zet, dan wordt het voor woningeigenaren een groot project. Dat was bij beide projecten het geval. Woningeigenaren verwachten dan toch dat er ergens nog subsidie is, of een financiële regeling.”

Ter Velde: “We willen het daarom een volgende keer anders aanpakken. Bij Vlietland en Eindhoven is er bijvoorbeeld nu uitvoerig energieonderzoek gedaan, met ook een uitgebreid energie-prestatieonderzoek. Ik denk dat het allemaal eenvoudiger kan. Ingenieursbureaus kunnen ook zonder uitgebreid rekenwerk en onderzoek prima aangeven waar op eenvoudige wijze verbeteringen te bereiken zijn, eigenlijk met gewoon gezond verstand. Denk daarbij aan bijvoorbeeld het vervangen van enkel glas en het isoleren van ongeïsoleerde daken. Vaak hebben mensen ook zelf wel ideeën wat ze zouden willen doen om hun comfort te verbeteren, maar zien ze nog op tegen het daadwerkelijke regelen daarvan. Door te wijzen op de mogelijkheden om het gelijk mee te nemen met gevelisolatie, zou dat bewoners net kunnen aanzetten om die laatste stap ook te nemen. Op dit moment vragen we dat al van alle ingenieursbureaus.”

Extra financiële instrumenten

Ter Velde: “Kansen liggen denken we vooral aan de wijze van financieren. Als een weg teveel geluid produceert, dan krijgen wij alleen de opdracht geluidsisolatie hiertegen aan te brengen. Maar voor dat stukje extra aan energievoorzieningen zou het goed zijn als er vanuit de gemeente of het ministerie subsidie voor zou zijn. Iemand zal toch die extra bijdrage moeten leveren. In Eindhoven zijn de eigenaren gevraagd dat te doen. Technisch en organisatorisch gezien is het logisch om het te koppelen, alleen is het dus nog de vraag wie betaalt.”

Rijnbeek: “Ik denk dat als je alle woningeigenaren bij wijze van spreken 5.000 euro subsidie had geboden om iets extra’s te doen, dat het dan sneller daadwerkelijk ten goede was gekomen aan energiebesparing. Of, subsidieer een percentage van wat een woningeigenaar zelf in extra energievoorzieningen investeert. Dan kan iedereen het net zo bont maken als hij zelf wil, met bijvoorbeeld wel een maximum. Dan doen er veel meer mensen mee. Je zou ook nog kunnen denken aan een soort revolving fund. Dat je als woningeigenaar het jaarlijkse voordeel dat je hebt terugbetaalt aan degene die de voorzieningen betaalt, totdat de voorzieningen van jou zijn.”

“Iedereen wil graag energiebesparende maatregelen meenemen om zo de woning verbeteren. Zowel het ministerie [Infrastructuur en Waterstaat] als gemeenten en woningcorporaties. Dat is een positieve ontwikkeling”, stelt Rijnbeek. “Wat we zelf zouden kunnen doen, is actiever uitvragen bij een opdracht aan ons project hoe het zit met het energiedeel. Heeft een opdrachtgever daar de middelen voor? Zo kunnen we meer bewustwording bij opdrachtgevers stimuleren. Als bijvoorbeeld gemeenten zeggen dat ze duurzaam subsidiërend beleid hebben, dan kunnen wij bij het aanschrijven van woningeigenaren aangeven dat dat speelt en dat er een subsidie is.”

Ter Velde: “Het combineren levert nu misschien nog niet zoveel resultaten op. Maar we zijn er wel van overtuigd dat het zin heeft om het te doen en om er aandacht voor te blijven vragen. Hoe meer mensen meedoen, hoe beter.”